Son zamanlarda, özellikle yurtdışından yapılan tekne transferlerinde diğer ülkelerdeki resmi işlemler esnasında yetkilendirilmiş kaptanın lisans olarak sunduğu Amatör Denizcilik Belgesi (ADB) sorgulanmaya başlandı. Tekne transferlerinde ADB konusunu, İdalinsailing kurucularından Kaptan Fatih İştutan anlatıyor.
YAZI: Fatih İştutan / fatihistutan@yahoo.com
Bir kısım tekne sahibi zaman yokluğu, tecrübe veya kendine güven eksikliği gibi sebeplerle; teknesini bir yerden başka bir yere transfer ettirme noktasında, işi kaptanlara havale ediyor. Özellikle yurtdışından alınan yeni veya ikinci el tekneler de aynı sebeplerden ötürü kaptanlar vasıtasıyla Türkiye’ye getiriliyor.
Son zamanlarda özellikle yurtdışından yapılan transferlerde diğer ülkelerdeki resmi işlemler esnasında yetkilendirilmiş kaptanın lisans olarak sunduğu ADB (Amatör Denizcilik Belgesi) sorgulanmaya başlandı. Ayrıca herhangi bir hasar veya zarar söz konusu olduğunda -sigorta açısından-, tekne sahiplerinin hukuki bir problemle karşılaşmamaları için, durumun detaylı bir şekilde incelenmesi gereği doğdu. Hem güncel mevzuat hem de sigorta sektöründen edindiğim bilgiler ışığında bu durumu bir açıklığa kavuşturalım isterim.
Öncelikle ADB ile hangi teknelerin kullanılmaya yetkili olunduğunu inceleyelim: Özel Teknelerin Donatımı ve Özel Tekneleri Kullanacak Kişilerin Yeterlikleri Hakkında Yönetmelik’in “Tanımlar ve Kısaltmalar” bölümünde “Amatör denizci belgesi/certificate of competence for operators of pleasure craft (ADB): Özel tekneleri kullanmak için bu yönetmelikte aranan şartları sağlayan kişilere verilen belgeyi” ve “Özel Tekne: Ticari amaç olmaksızın münhasıran gezi, eğlence, spor ve amatör balıkçılık gibi faaliyetlerde kullanılan, ulusal standarda göre ölçüldüğünde gövde boyu (LH) 2,5 metre (dahil) ile 24 metre (dahil) arasında olan ve bağlama kütüğüne veya gemi siciline kaydedilerek bağlama kütüğü ruhsatnamesi veya gemi sicil tasdiknamesi düzenlenmiş olan tekneleri” olarak tarif etmektedir.
Belge üzerinde ise “Özel tekneler deniz ve içsularda sevk ve idare etmek için geçerlidir” (Valid for skippering recretional boats not involved in trade in marine and internal waters) yazmaktadır. Buradan anlaşıldığı üzere, teknenin ruhsatında özel veya ticari yazması durumuna göre tekneyi kullanma ehliyeti açıkça belirtilmiştir.
Ancak, tekne sahiplerinin şu hususu göz önünde bulundurması çok önemlidir: Tekne bir kaptana teslim ediliyor ve tekne bir yerden bir yere transfer ediliyorsa; işin içine ticari bir faaliyet girmiş oluyor ve durum biraz farklılaşıyor. Bir sorun çıkması durumunda veya sigortayla karşı karşıya gelinmesi durumunda karşılıklı bir ücret alışverişi ve/veya iş sözleşmesi yapılmış olması sebepleriyle, bahse konu transfer bir ticari faaliyet olarak değerlendirilecektir. Bu durumda ise transferi yapan kaptanın ADB’si o tekneyi transferde kullanmak yetkisini kapsamayacaktır.
Ayrıca Özel Teknelerin Donatımı ve Özel Tekneleri Kullanacak Kişilerin Yeterlikleri Hakkında Yönetmelik Madde 5 (2) “Özel tekneler, EK-1’de şekli belirtilen noter veya liman başkanlığı onaylı yetki yazısıyla sahipleri tarafından kullanma ehliyetine haiz başkalarına geçici olarak kullandırılabilir” demektedir.
EK-1 (Yetki Yazısı) incelendiğinde ise bahse konu formda: “Örneğin bir özel teknenin bir geziden veya katıldığı bir yarıştan getirilmesi veya gezi veya yarışın başlayacağı limana götürülmesi, tekne sahibinin rahatsızlık veya başka bir nedene dayalı olarak teknesinde bulunamaması, ender de olsa teknesini gezmek veya yarışmak amacıyla bir dost veya akrabasına makul bir süre için emanet etmesi gibi haller veya tekne sahibi kişinin ADB sahibi olmaması veya ADB sahibi olmasına rağmen kullanım sorumluluğunu üstlenmek istememesi nedeniyle süreli veya süresiz bir hizmet sözleşmesine bağlı olarak kaptan sıfatıyla bir gemi adamı yeterlik belgesi sahibi kişiyi istihdam etmesi hallerinde kullanılır” yazmaktadır. Yani tekne sahibinin yetkilendirmesi durumunda kaptanın gemi adamı yeterliğine sahip biri olması beklenmektedir. Zaten, Yönetmelikte de Madde 14 (1) “ADB gemi adamı yeterlik belgesi yerine geçmez” demektedir.
Ticari bir tekne konumuz dışında da olsa, ADB yetkisiyle ticari bir tekne kullanmak ancak ve ancak şu şartla mümkün olabilmektedir: “Turizm mevzuatı uyarınca belgelendirilmiş, ticari faaliyette bulunmaksızın gezi ve sportif amaçlı olarak mürettebatsız (bare-boat) kiralanan ticari yatlar, kiracı sıfatıyla ADB sahibi kişilerce sevk ve idare edilebilir.” (Yönetmelik Madde 14 -2-)
Sektör sigortacılarıyla yaptığım fikir alışverişinde ise; teknenin kullanıcı sorumluluğunda olmayan zararların vukuu durumunda -seyir halindeyken tekneye yıldırım düşmesi, limanda/marinada bağlıyken fırtına sebebiyle zararın oluşması gibi- sigortanın zararı üstlenmesi normal bir durum. Ancak, yukarıda açıklanan ifadelerde de belirtildiği gibi, eğer kullanıcının tekneyi kullanma lisansı yoksa oluşacak herhangi bir zarar durumunda sigortanın insafına kalınmaktadır. Yaşanan birkaç vakada ise; teknenin usulsüz bir şekilde ADB’ye sahip bir kaptana kullandırılması durumunda oluşan zarar -maalesef- tekne sahibi tarafından karşılanmıştır.
Herhangi hasar veya zarar meydana gelmese bile, tespiti halinde ADB ile tekne transferi yapan kişilere yönelik olarak yönetmeliğin İdari Yaptırımlar Başlıklı 18 (3) maddesi “ADB belgesi ile ticari faaliyette bulunan kişilere 50 bin Türk Lirası idari para cezası uygulanır. Faaliyetin tekrarı halinde ise ayrıca, kişinin amatör denizci belgesi iki yıl süreyle askıya alınır.“ demektedir. Bu rakam 2024 yılının yüzde 58,46’lık yeniden değerleme oranıyla birlikte 79 bin 230 Türk Lirası’na yükselmiştir.
SONUÇ
Tekne sahibi olarak teknenizde bulunduğunuz bir transfer sürecindeyseniz, rahatlıkla yanınızda ADB’si olan herhangi bir kişiyle transferi gerçekleştirmenizde bir problem olmayacaktır. Ancak eğer sizin tekne sahibi olarak teknenizde bulunmadığınız bir transfer olacaksa yani bir görevlendirme evrağıyla görevlendirdiğiniz kaptan vasıtasıyla teknenizin transferi söz konusu ise, burada durum çok farklılaşmaktadır; bu durumda verdiğiniz yetkinin Özel Teknelerin Donatımı ve Özel Tekneleri Kullanacak Kişilerin Yeterlikleri Hakkındaki Yönetmelik EK-1’e (Yetki Yazısı) göre hazırlanmış bir yetkilendirme olması lazım ve bu yetkilendirmenin de kesinlikle gemi adamı yeterlik belgesi sahibi birisine verilmiş olması gerekiyor. Bu durumda ADB sahibi bir kişiyi yetkilendirmeniz mümkün gözükmemektedir. Usulüne uygun yetkilendirme yapmazsanız; eğer herhangi bir kaza veya hasarın söz konusu olması durumunda sigortadan hasarı tazmin etmeniz mümkün olmayacaktır.
Bu yüzden özellikle sizin teknenizde bulunmadığınız bir transfer söz konusu ise kesinlikle kaptan yeterliği olan kişilerin tercih edilerek en azından küçük bir sözleşme yapılarak, aranızda bir iş akdi yapılması ve yetkilendirmenin de usulüne uygun olarak yapılması yani yönetmelikte belirtilen Ek-1 yetkilendirme kullanarak yapılması işinizi kolaylaştıracaktır. Bu durumda herhangi bir hasar veya kaza olması durumunda bunun sigortadan tazminini sağlamak çok daha kolay olacaktır.
Denizlerde iyi insanlarla karşılaşmanız dileğiyle…
